Λιτανείες

Η ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ
Το 1630 με θαυματουργική επέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος σώθηκε η Κέρκυρα από πανώλη, δηλ. από φοβερή θανατηφόρα λοιμική νόσο. Η αρρώστια ξεκίνησε στην Κέρκυρα τον Οκτώβριο του 1629. Μεταδόθηκε από ένα πλοίο που έφτασε στην Κέρκυρα από την Ιταλία. Η ασθένεια έπληττε την Ιταλία και όλα τα Ιόνια Νησιά. Τα Χριστούγεννα του 1629 εντοπίστηκαν τέσσερα κρούσματα στην Κέρκυρα και όσο ο καιρός περνούσε τόσο αυτά πολλαπλασιάζονταν. Παρά τα αυστηρά μέτρα που έλαβαν οι υγειονομικές αρχές, το κακό δεν υποχωρούσε. Οι άνθρωποι κατέφυγαν στις πρεσβείες του Αγίου Σπυρίδωνος. Την μεγαλύτερη και ύστατη ελπίδα. Πράγματι, ο Άγιος δεν έμεινε ασυγκίνητος από τις παρακλήσεις και τις προσευχές των ανθρώπων. Λίγο καιρό πριν τις ημέρες του Πάσχα πολλοί ασθενείς τον έβλεπαν στον ύπνο τους να τους ευλογεί και να τους χαρίζει την υγεία. Επίσης, οι νυκτερινοί σκοποί του Παλαιού Φρουρίου έβλεπαν τη νύχτα ένα φως υπερκόσμιο να αιωρείται, πάνω από το ναό του Αγίου. Σιγά, σιγά, μέρα με τη μέρα, τα κρούσματα ελαττώθηκαν μέχρι που έπαυσαν οριστικά την ημέρα των Βαΐων του 1630. Οι Κερκυραίοι απέδωσαν τη διάσωσή τους σε θαύμα του Αγίου και καθιέρωσαν από τότε την ημέρα αυτή λιτάνευση του ιερού λειψάνου. Η λιτανεία της ημέρας αυτής έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια από όλες τις άλλες και η πορεία της καλύπτει την περίμετρο της μεταβυζαντινής πόλης της Κέρκυρας.

Η ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ
Αρχαιότερη όλων των λιτανειών του Αγίου Σπυρίδωνος στο νησί μας είναι η λιτανεία του Μ. Σαββάτου. Καθιερώθηκε λόγω της σωτηρίας του νησιού από φοβερή πείνα (σιτοδεία - λιμό) που το έπληξε λίγο καιρό πριν το Πάσχα του έτους 1553. Αν και δεν μας είναι γνωστή η ακριβή ημερομηνία της τελέσεως του θαύματος, τη χρονολογία αυτή συμπεραίνουμε από τη μαρτυρία ότι τότε αποφασίστηκε η ανοικοδόμηση δημόσιας σιταποθήκης (Λ.Σ. Βροκίνη, Έργα, τόμ. Β΄. Κέρκυρα 1973, σ. 291). Να σημειωθεί ότι τη λιτανεία αυτή επικύρωσε με διάταγμά του, ο Γενικός Προβλεπτής Αντώνιος Λορεδάνος στις 24-04-1753. Ακολούθως ενέκρινε αυτό η Ενετική Γερουσία την 01-06-1753. Κατά την λιτανεία αυτή τελείται και η περιφορά του Επιταφίου του ναού του Αγίου και όχι το βράδυ της Μ. Παρασκευής, όπως ορίζει το Τυπικό της Εκκλησίας μας. Το βράδυ περιφέρεται ο Επιτάφιος εντός του ναού με τη συμμετοχή της Παλαιάς Φιλαρμονικής «Ο Άγιος Σπυρίδων». Κατά τη λιτανεία του Μ. Σαββάτου προηγείται το λείψανο του Αγίου και ακολουθεί ο Επιτάφιος. Ο Άγιος την ημέρα αυτή δεν καλύπτεται, όπως γίνεται σε κάθε άλλη λιτανεία, από την Ουρανία – μπαρλακί (από το ιταλικό Baldacchino), η οποία καλύπτει τον Επιτάφιο. Αυτό ερμηνεύεται ως εξής: Κατά την διάρκεια της Βενετικής κυριαρχίας της Κέρκυρας (1386-1797) η Ορθόδοξη Εκκλησία πέρασε πολλές καταπιέσεις. Μεταξύ αυτών ήταν, μετά από απόφαση της Βενετικής Γερουσίας (1574), η απαγόρευση των λιτανειών των Ορθοδόξων κατά τις ημέρες που τελούσαν λιτανείες οι Λατίνοι. Επέβαλαν δε στον Ορθόδοξο Κλήρο να παίρνει επίσημα μέρος σ’ όλες αυτές τις τελετές. Με αφορμή αυτή την απόφαση οι Ορθόδοξοι Κερκυραίοι για να μην καταργήσουν τελείως το έθιμο της περιφοράς του Επιταφίου τους τη Μ. Παρασκευή, μετέφεραν την περιφορά το Μ. Σάββατο το πρωί. Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε όλη την περίοδο της Βενετοκρατίας. Στη συνέχεια όταν η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κέρκυρας το 1799 επανέκτησε τα δικαιώματά της, παρέμεινε μόνο η περιφορά του Επιταφίου του ι. ναού του Αγίου Σπυρίδωνος κατά το Μ. Σαββάτο μαζί με τη λιτανεία του Αγίου (βλ. Σ.Κ. Παπαγεωργίου, Ιστορία της Εκκλησίας της Κέρκυρας, Κέρκυρα 1920, σ. 59. Αθαν. Χ. Τσίτσα Πρωτ., Ο Ιερός Σπυρίδων, Κέρκυρα 1967, σ. 54). Μετά την ολοκλήρωση της λιτανείας (αρχίζει κατά στις 9.00 και τελειώνει κατά τις 10.30 π.μ.) το ιερό λείψανο του Αγίου εκτίθεται όρθιο μπροστά στην είσοδο της κρύπτης του σε τετραήμερο προσκύνημα. Την Τρίτη του Πάσχα το απόγευμα τοποθετείται ξανά εντός της λάρνακας (μπάσματα) στις 6.00 μ.μ.

Η ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ
Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου (το επονομαζόμενο «Πρωτοκύριακο») λιτανεύεται το ιερό Λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνος, σε ανάμνηση ευγνωμοσύνης της θαυματουργικής διασώσεως της Κέρκυρας από τη φοβερή επιδημία της πανώλης που για  δεύτερη φορά είχε απειλήσει το νησί το έτος 1673.  
Οι συναξαριστές δε μας λένε πότε ακριβώς άρχισε και πόσο κράτησε το κακό. Αναφέρουν όμως ότι η φοβερή επιδημία σταμάτησε απότομα τις τελευταίες ημέρες του Οκτωβρίου του 1673. Τότε, κατά μαρτυρίες της εποχής, επί τρεις νύκτες στην κορυφή του καμπαναριού της εκκλησιάς του Αγίου, ένα υπερκόσμιο σταθερό φως έκανε να διακρίνεται ο θαυματουργός Άγιος αιωρούμενος, κρατώντας το σταυρό στο χέρι και καταδιώκοντας το θανατικό που έμοιαζε με κατάμαυρο φάντασμα, το οποίο προσπαθούσε να αποφύγει τον Άγιο για να σωθεί.
Όπως είναι γνωστό, η λιτανεία καθιερώθηκε με απόφαση της Βενετικής Διοικήσεως τις 29 Οκτωβρίου 1673 «δια την απαλλαγήν της νήσου, τη αντιλήψει του θαυματουργού και προστάτου Αγίου Σπυρίδωνος, από την φοβεράν επιδημίαν της πανώλους (πανούκλας)». Η σωτηρία της Κέρκυρας αποδόθηκε από τις αρχές τον κλήρο και το λαό στην θαυματουργική παρέμβαση του Αγίου.

Η ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΗΣ 11ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Τελείται σε ανάμνηση της θαυματουργικής διάσωσης της Κέρκυρας από τους Αγαρηνούς Τούρκους το 1716. Το 1716 η Κέρκυρα βρισκόταν στα χέρια των Βενετών, οι οποίοι την κατείχαν από το 1386. Επειδή, λοιπόν, οι Τούρκοι κινούνταν απειλητικά προς την Κέρκυρα, τότε στάλθηκε στο νησί ο Στρατηγός Ιωάννης Ματθίας Σούλεμπουργκ, προκειμένου να παρακολουθεί τις στρατιωτικές κινήσεις των Τούρκων, οι οποίοι από το 1431 επιχειρούσαν, κατά καιρούς, να την καταλάβουν. Oι Τούρκοι, λοιπόν, την 24η Ιουνίου του 1716, πραγματοποίησαν την πρώτη τους επίθεση με επικεφαλής τον Καπουδάν Χοντζά πασά· «Οι σκληροί ούτοι επολιόρκησαν εξαίφνης την πόλιν διά ξηράς και διά θαλάσσης. Αφού δε ήρχισεν ο βαρβαρικός πόλεμος, με πύρ και με σίδηρον κατέθλιβον την πόλιν και τους πολίτες και μετά παρέλευσιν πεντήκοντα ημερών, εν αίς σφοδραί μάχαι είχον γίνει, οι βάρβαροι εβουλεύθησαν να συγκεντρώσωσι τάς δυνάμεις των, και να επανέλθωσιν κατά της πόλεως Κερκύρας», αναφέρει η διήγηση των θαυμάτων του Άγιου Σπυρίδωνος.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη διήγηση, ο λαός της Κέρκυρας, αν και είχε μεγάλη αγωνία και ανείπωτο ψυχικό πόνο, δεν απελπίστηκε. «Πάντες δε οι πιστοί με στεναγμούς και δάκρυα εν νυκτί και ημέρα, τον Ιεράρχην ικέτευον», και πράγματι, οι προσευχές και οι δεήσεις των κατοίκων του νησιού εισακούστηκαν. «Ότε δε τα των Αγαρηνών στρατεύματα, επανήλθον προς επίθεσιν εις το ακρότειχον της πόλεως, μετ’ ολίγον πολλοί εξ αυτών κακοί κακώς ηφανίσθησαν, και διά των πρεσβειών του Ιεράρχου διεσκορπίσθησαν. Μετά τούτο δε μεγαλυτέραν σκληρότητα και απάνθρωπον φόνον έπνεον οι βάρβαροι επαπειλούντες εναντίον της πόλεως άλλην επιδρομήν και πανάλεθρον αιχμαλωσίαν και θάνατον. Αι δεήσεις δε και αι προσευχαί από τους πιστούς δεν έλειψαν, διά των οποίων μετά πολλής ευλαβείας, επεκαλούντο την του κοινού Πατρός προστασίαν και σκέπην διό και του σκοπού δεν απέτυχον. Ενώ λοιπόν οι Κερκυραίοι περιέμενον την εκ των βαρβάρων παντελή απώλειαν, φαίνεται, όρθρου βαθέος, προς τους εχθρούς ο μέγας πατήρ ημών Σπυρίδων μετά πλήθους στρατιάς ουρανίου καί, επέχων εις την δεξιάν αστραπόμορφον ξίφος, εδίωκε με θυμόν αυτούς. Τοιούτον λοιπόν παράδοξον ιδόντες οι Οθωμανοί στρατιώται, ευθύς ετράπησαν εις φυγήν, και συγκρουόμενοι μεταξύ των εφοβούντο μήπως αοράτως πληγωθώσιν.
Έφυγον λοιπόν και συνετρίβησαν από φόβον, άνευ πολέμου, ή πυρός, ή μαχαίρας, ή άλλου τινός διώκοντος, ειμή μόνης της αοράτου δυνάμεως του σωτήρος ημών Θεού, διά των θερμοτάτων ευχών του θαυματουργού Σπυρίδωνος. Αφού λοιπόν ανεχώρησαν τα πεζικά και ιππικά τάγματα, απέπλευσε και ο στόλος αυτών έτσι δε διέμενεν ελευθέρα η Κέρκυρα. Το δε πρωΐ ενώ περιέμενον οι πολίται την συνήθη μάχην, δεν είδον ουδένα, ειμή σιωπήν και ησυχίαν. Περίεργοι λοιπόν επελθόντες εις τάς σκηνάς των εχθρών, εννόησαν το θαύμα· και σκιρτώντες μετ’ ευφροσύνης, ηγάλλοντο διά το καινόν και παράδοξον επειδή όχι μόνον τους έβλεπον τους Ισμαηλίτας φεύγοντας, αλλά και τα υπάρχοντα αύτών ελαφυραγώγησαν εκείνοι δε και ενώ έφευγον, αναφανδόν ωμολόγουν, ότι από τινα σεβάσμιον μοναχόν, δηλαδή τον Σπυρίδωνα, ός τις άνεφάνη εις τον αιθέρα με ένδοξον στόλον στρατιάς ουρανίου, ετράπησαν εις ταχυτάτην φυγήν.Έδραμον δε πάντες μετ’ ευλαβείας, εις τον του αγίου ναό, δοξάσαντες τον Θεόν και ευχαριστούντες τον Ιεράρχην».

Η πολιορκία των Τούρκων, που άρχισε στις 24 Ιουνίου, έληξε τα ξημερώματα της 11ης Αυγούστου του 1716, με θαυματουργική επέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος, αφού, καθόλη τη νύχτα της 10ης Αυγούστου, ο Άγιος, ο οποίος κατάγεται από την πατρίδα μας Κύπρο, με την παρουσία αγγελικών δυνάμεων, κατατρόπωνε τους εχθρούς. Το θαυμαστό αυτό σημείο της Χάρης του Θεού ανάγκασε τους Ενετούς να αναγνωρίσουν τον Άγιο ως ελευθερωτή της Κέρκυρας. Κατόπιν, με απόφαση του Βενετού Γενικού Καπιτάνου Ανδρέου Πιζάνη, καθιερώθηκε όπως κατά την 11η Αυγούστου να γίνεται Λιτανεία του ιερού σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος, πολιούχου της Κέρκυρας.